After separation, who owns what?

Noong 1989, si Ysmael na noon ay biyudo na apatnapung taon gulang ay nakipaglive-in kay Corazon isang biyuda na tatlumpong taon gulang.  Habang sila ay magkalive-in, nakabili sila mula sa kanilang ipon ng isang sakahan.

Pagkatapos na si Ysmael and Corazon ay naghiwalay, si Ysmael ay nakipaglive-in kay Maribel, isang dalagitang labing-anim na taong gulang.  Habang nakikipaglive-in kay Maribel, si Ysmael ay isang suwelduhang kawani at si Maribel ang nag-asikaso sa bahay para kay Ysmael at walang ginawa kundi gawaing bahay.  Habang sila ay magkalive-in, isang niyogan ang nabili ni Ysmael mula sa kanyang ipon.

Pagkatapos ng isang taon, si Ysmael and Maribel ay naghiwalay.  Nakilala ni Ysmael si Leticia, isang dalagang dalawamput anim taong gulang.  Habang sina Ysmael at Leticia ay mag-asawa, bumili si Leticia ay bumili ng manggahan mula sa kanyang sariling kita.

Mga tanong:

a.    Sa pagitan ni Ysmael at Corazon, sino ang may-ari ng sakahan? Anong ugnayang pagmamay-ari ang umiral?

b.    Sa pagitan ni Ysmael at Maribel, sino ang may-ari ng niyogan? Anong ugnayang pagmamay-ari ang umiral?

c.    Sa pagitan ni Ysmael at Leticia, sino ang may-ari ng manggahan? Anong ugnayang pagmamay-ari ang umiiral/

Mga Sagot:

a.    Sina Ysmael at Corazon ang may-ari ng sakahan.  Ang ugnayang pagmamay-ari ay co-ownership dahil ang pinambili ng sakahan ay galing sa tinipong ipon ni Ysmael and Corazon.  Ayon sa Article 147 ng Family Code, kung ang isang lalaki at isang babae ay walang balakid na magpakasal ay nakapagpundar ng mga ari-arian, ang ugnayang pagmamay-ari ay co-ownership.

Ngunit, pagkatapos ng kasal nila Ysmael at Leticia, ang parte ni Ysmael sa sakahan ay naging bahagi ng absolute community property nila Ysmael and Leticia.

b.    Si Ysmael ang mag-isang may-ari ng niyogan.  Ang ugnayang pagmamay-ari ay sole proprietorship.  Ayon sa Article 148 ng Family Code, kung ang magkalive-in ay walang kalayaang magpakasal ay nakapagpundar ng mga ari-arian, kung sino ang bumili nito siya ang may-ari nito.  Sa kaso nila Ysmael at Maribel, walang kalayaang magpakasal si Maribel dahil wala pa siyang labingwalong taon gulang.

Ngunit, pagkatapos ng kasal nila Ysmael at Leticia, ang niyogan ay naging bahagi ng absolute community property nila Ysmael at Leticia.

c.    Sina Ysmael at Leticia ang may-ari ng manggahan.  Ang ugnayang pagmamay-ari ay absolute community of property.  Ayon sa Family Code, kapag walang pre-nuptial agreement ang mag-asawa ang ugnayang pagmamay-ari ay absolute community of property.